Ιστορικό

Το Καλέντζι είναι ένα μικρό ορεινό χωριό περίπου 350 κατοίκων, στα νότια του Νομού Ιωαννίνων, 30χλμ. από την πόλη των Ιωαννίνων. Αγγίζοντας τα όρια του Εθνικού Πάρκου Τζουμέρκων, πρόκειται για ένα μέρος άγριας φυσικής ομορφιάς και αυθεντικής ελληνικής υπαίθρου. Το χωριό ανήκει στο Δήμο Βορείων Τζουμέρκων. Οι κύριες οικονομικές δραστηριότητες του πληθυσμού είναι η γεωργία, η κτηνοτροφία και εν μέρει ο τουρισμός. Με εξαίρεση τις τουριστικές δραστηριότητες, πρόκειται για ένα χωριό παρόμοιο με το Σαραντάπορο.

Πριν από ένα χρόνο, στα μέσα του 2017, η ομάδα του ασύρματου κοινοτικού δικτύου Sarantaporo.gr συνεργάστηκε με το P2P Lab των Ιωαννίνων για να ξεκινήσει ένα τοπικό κοινοτικό δίκτυο στο χωριό Καλέντζι. Το εργαστήριο P2P δραστηριοποιείται ήδη στην περιοχή με την κοινότητα των Tzoumakers. Πρόκειται για ένα συνεργατικό εργαστήριο για την κατασκευή γεωργικών μηχανημάτων, στο πλαίσιο του έργου «Phygital» που χρηματοδοτείται από την ΕΕ. Στο πλαίσιο αυτής της συνεργασίας ένα μέλος του εργαστηρίου P2P και ένας δημοτικός σύμβουλος του δήμου Βορείων Τζουμέρκων επισκέφθηκαν το Σαραντάπορο τον Ιούλιο του 2017 για να συμμετάσχουν σε διήμερο εργαστήριο για τα κοινοτικά ασύρματα δίκτυα. Οι βάσεις της συνεργασίας μπήκαν εκείνη την περίοδο και το μόνο που έλειπε πλέον ήταν η χρηματοδότηση που θα υποστήριζε το έργο. Η οποία ήρθε λίγους μήνες αργότερα, στις αρχές του 2018, από τον οργανισμό FundAction μέσω της επιδότησης στα πλαίσια του έργου Rethink, ως αποτέλεσμα της αίτησης που έκανε το Sarantaporo.gr.

Σε αυτό το σημείο θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε το FundAction για τη χρηματοδότηση αυτή, καθώς και όλους τους συμμετέχοντες της πλατφόρμας FundAction που ψήφισαν για το έργο μας και μας προσέφεραν αυτή την ευκαιρία.

Κατά τη διάρκεια της συνεργασίας διαπιστώσαμε ότι ο τρόπος που σκεφτόμαστε (σ.σ. τα μέλη του Sarantaporo.gr και των Tzoumakers) είναι πολύ παρόμοιος: από την κατασκευή των δικών μας γεωργικών εργαλείων στην κατασκευή της τηλεπικοινωνιακής υποδομής που χρειαζόμαστε, αντιλαμβανόμαστε ότι μπορούμε να δημιουργήσουμε τοπική αξία όταν αντιμετωπίζουμε τις ανάγκες και τους πόρους μας ως κοινά αγαθά.
Αλέκος Πανταζής, Εργαστήριο P2P

Η προετοιμασία

Για εμάς, την κοινότητα του Sarantaporo.gr, αυτό το έργο ήρθε ως αποτέλεσμα μακρόπνοων στρατηγικών στόχων και της δέσμευσής μας να λειτουργήσουμε καταλυτικά για τη δημιουργία περισσότερων κοινοτικών δικτύων στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ήταν η πρώτη φορά που ξεκινήσαμε ένα έργο για να μοιραστούμε την τεχνογνωσία και την εμπειρία μας σε υποδομές κοινοτικών δικτύων σε ένα χωριό μακριά από την περιοχή μας, και ως εκ τούτου έπρεπε να ξεπεράσουμε μια σειρά προκλήσεων.

Η συνεργασία με τοπικούς παράγοντες της περιοχής υπήρξε καθοριστικός παράγοντας για την επιτυχία του έργου. Η συνεργασία του P2P με την τοπική κοινότητα δημιούργησε ένα γόνιμο έδαφος για να ευδοκιμήσουν οι πρώτοι σπόροι του κοινοτικού δικτύου. Η επαφή με την τοπική κοινότητα και τους πιο ενεργούς πολίτες της, η ανίχνευση των τοπικών αναγκών και η χαρτογράφηση σημείων και σπιτιών που θα μπορούσε να εγκατασταθεί εξοπλισμός είναι σημαντικά στοιχεία κατά τη δημιουργία ενός κοινοτικού δικτύου.

Ο προγραμματισμός του έργου ξεκίνησε το Φεβρουάριο του 2018. Για όλους εμάς που το ξεκινήσαμε ήταν από την αρχή ξεκάθαρο ότι πρόκειται για μια προσπάθεια που αφορά τόσο στο τεχνολογικό μέρος, όσο και στην οικοδόμηση μιας κοινότητας και στην κατάρτιση των μελών της. Κάθε μία από αυτές τις συνιστώσες παρουσίαζε τις δικές της προκλήσεις. Το πρώτο βήμα ήταν να ξεκινήσουμε την επικοινωνία με τους ντόπιους.

Για το λόγο αυτό χρησιμοποιήσαμε τα εργαλεία επικοινωνίας που είχαμε στη διάθεσή μας (instant messaging, teleconferencing, cloud storage που χρησιμοποιούμε για την καθημερινή επαφή με τα μέλη της κοινότητάς μας) προκειμένου να μπορέσουμε να συντονιστούμε και να οργανώσουμε το έργο.

Ημερίδα στο Καλέντζι

Στα τέλη Ιουλίου η τοπική κοινότητα οργάνωσε μια ενημερωτική ημερίδα στο Καλέντζι προκειμένου να πληροφορηθούν τα μέλη της για την επικείμενη εγκατάσταση του πρώτου ασύρματου κοινοτικού δικτύου στην περιοχή. Οι εννέα συμμετέχοντες έθεσαν οργανωτικά ζητήματα, όπως η φιλοξενία των μελών του Sarantaporo.gr, που σχεδίαζαν να επισκεφτούν αργότερα τον Αύγουστο, καθώς και πιθανά τοπικά σπίτια για την εγκατάσταση εξοπλισμού δικτύωσης. Μέλη της κοινότητας του Sarantaporo.gr συμμετείχαν στη διαδικασία μέσω τηλεδιάσκεψης.

Kalentzi Wireless Community Network Sarantaporo.gr Tzoumakers

Από τη συζήτηση δεν έλειψαν και κάποια "σκληρά ερωτήματα", όπως ο ανοιχτός χαρακτήρας του κοινοτικού δικτύου, ακόμα και για μέλη της τοπικής κοινότητας που δεν προσφέρουν οικονομική ή άλλη βοήθεια στο εγχείρημα, ή το ενδεχόμενο να πριμοδοτείται με καλύτερη ποιότητα υπηρεσίας όποιος συμμετέχει ενεργά. Πάνω σε τέτοιου είδους ερωτήματα είναι που οικοδομείται η τοπική κοινότητα του κοινοτικού δικτύου. Η συνεργατική προσπάθεια να απαντηθούν είναι η συγκολλητική ουσία μεταξύ των μελών της κοινότητας.

Η συνάντηση κατέληξε με προβολή του αφιερώματος στο ασύρματο κοινοτικό δίκτυο Sarantaporo.gr, παραγωγής της εκπομπής "Αντιδραστήριο" της ΕΤ3.

Αντιμετωπίζοντας τις προκλήσεις

Οι τεχνικές προκλήσεις

Μια από τις πρώτες προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπίσει κανείς όταν σχεδιάζει ένα κοινοτικό δίκτυο είναι να βοηθήσει τα μέλη της κοινότητας να ξεπεράσουν το φόβο τους απέναντι στην τεχνολογία. Οι τεχνικές προκλήσεις ενός ασύρματου κοινοτικού δικτύου ποικίλουν ως προς τη φύση και την πολυπλοκότητα. Εκτείνονται από πολύ απλές εργασίες που δεν απαιτούν ειδικές γνώσεις ή εργαλεία, όπως η τοποθέτηση μιας ασύρματης συσκευής στη στέγη, μέχρι πιο σύνθετες που απαιτούν κάποια εξειδικευμένα εργαλεία ή εξοπλισμό, όπως η τοποθέτηση ενός στύλου στην ταράτσα ή η κατασκευή ενός καλωδίου δικτύου, και περαιτέρω σε πιο σύνθετες εργασίες που απαιτούν ειδικές γνώσεις, όπως η ευθυγράμμιση των κεραιών ή η ρύθμιση των συσκευών. Είναι σημαντικό να κάνουμε τους ανθρώπους να συνειδητοποιήσουν ότι ο καθένας μπορεί να έχει το ρόλο που του ταιριάζει στο κοινοτικό δίκτυο, ανεξάρτητα από τις τεχνικές γνώσεις που μπορεί να έχει.

Kalentzi Wireless Community Network Sarantaporo.gr Tzoumakers

Μετά την αυτοψία που κάναμε στις αρχές του Ιουνίου λάβαμε τις αποφάσεις μας αναφορικά με τον εξοπλισμό που θα χρησιμοποιούσαμε. Η γεωμορφολογία της περιοχής, το φάσμα του δικτύου, ο αριθμός των αναμενόμενων χρηστών, η διαθέσιμη πηγή για τη σύνδεση στο διαδίκτυο είναι παράγοντες που επηρέασαν την επιλογή του τελικού εξοπλισμού.

Η επιλογή τοποθεσίας για τις συσκευές απαιτούσε κάποιο προγραμματισμό και πολλή επικοινωνία μεταξύ των δύο οργανισμών. Για τη φιλοξενία του εξοπλισμού χρειάστηκε να βρούμε τα κατάλληλα σπίτια (και να συμφωνήσουμε με τους ιδιοκτήτες τους), τα οποία παρείχαν οπτική επαφή με γειτονικούς κόμβους. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιήσαμε ένα εργαλείο που ονομάζεται WiND [8], το οποίο αναπτύχθηκε ειδικά από μέλη του ασύρματου μητροπολιτικού δικτύου της Αθήνας για να διευκολύνει τον προγραμματισμό της επιλογής θέσης κόμβων κοινοτικών δικτύων.

Kalentzi Wireless Community Network Sarantaporo.gr Tzoumakers

Για την τοποθέτηση του εξοπλισμού σε τοπικό κτίριο του δήμου και στην αυλή της εκκλησίας ήταν πολύτιμη η συμβολή του επικεφαλής του τοπικού πολιτιστικού συλλόγου και του εκλεγμένου δημοτικού εκπροσώπου του χωριού, οι οποίοι συνέβαλαν και στη φιλοξενία των μελών του δικτύου μας. Οι συγκεκριμένες τοποθεσίες ήταν κατάλληλες για την τοποθέτηση του εξοπλισμού, σύμφωνα με τον προγραμματισμό που είχαμε κάνει.

Η εγκατάσταση του εξοπλισμού πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια τριήμερου εργαστηρίου στο χωριό Καλέντζι, στο οποίο εκπαιδεύτηκαν επτά μέλη της τοπικής κοινότητας σε βασικές γνώσεις δικτύου και συντήρηση εξοπλισμού.

Η εκπαίδευση

Η εκπαίδευση είναι μια κρίσιμη δραστηριότητα για την οικοδόμηση ενός κοινοτικού δικτύου. Μια κοινή παρανόηση σχετικά με την κατάρτιση στα πλαίσια ενός κοινοτικού δικτύου είναι η θεώρηση ότι αφορά μόνο στις τεχνικές πτυχές του δικτύου. Στην πραγματικότητα, οι τεχνικές πτυχές συνιστούν μια πολύ σημαντική συνιστώσα, η οποία, ωστόσο, μάλλον περιορίζεται σε ανθρώπους που έχουν το σχετικό ενδιαφέρον και ίσως έχουν κάποιο τεχνικό υπόβαθρο (αν και αυτό δεν αποτελεί προϋπόθεση). Άλλες πτυχές της κατάρτισης σχετίζονται με την οικοδόμηση της τοπικής κοινότητας, το μοντέλο βιωσιμότητας, τις επικοινωνίες και τις δημόσιες σχέσεις κλπ.

Kalentzi Wireless Community Network Sarantaporo.gr Tzoumakers

Κατά τη διάρκεια της τριήμερης εκδήλωσης συμμετείχαν επτά ντόπια μέλη και έξι άτομα από την κοινότητα του Sarantaporo.gr. Το περιεχόμενο των εργαστηρίων κάλυψε θέματα από όλες τις παραπάνω πτυχές όπως:

βασικές γνώσεις σχετικά με τα ασύρματα δίκτυα
αρχιτεκτονική ενός κοινοτικού δικτύου
κατασκευή καλωδίου δικτύου
χρηματοοικονομική βιωσιμότητα ενός κοινοτικού δικτύου
κοινωνική επίδραση του ΚΔ στην τοπική κοινότητα
συνεργασία με άλλους παράγοντες της περιοχής
εμπειρία από το Sarantaporo.gr

9 άτομα εργάστηκαν επί δύο ημέρες για να εγκαταστήσουν τρεις κόμβους κορμού και πέντε κόμβους (hotspots) για το δίκτυο πρόσβασης.

Στο τέλος του τριημέρου δημιουργήθηκε μια ομάδα υποστήριξης σε εφαρμογή Instant Messaging για τα μέλη της τοπικής κοινότητας. Η ομάδα χρησιμεύει ως χώρος για την αναζήτηση υποστήριξης για διάφορα θέματα που προκύπτουν, ως μέσο ανταλλαγής εμπειριών για τα μέλη του ΚΔ των Tzoumakers και ως μέσο για τη διευκόλυνση και τη διατήρηση του δεσμού της κοινότητας με το Sarantaporo.gr.

Η πρόκληση της οικοδόμησης κοινότητας

Κάθε μικρός αγροτικός τόπος έχει τους δικούς του πολιτιστικούς και κοινωνικούς κώδικες. Οι σχέσεις μεταξύ των ντόπιων αποτελούν τη ραχοκοκαλιά του κοινωνικού ιστού της κοινότητας. Το θέμα της οικοδόμησης κοινότητας στα πλαίσια ενός ΚΔ δεν είναι ένα ασήμαντο ζήτημα. Συνιστά, παράλληλα, ένα διαφοροποιητικό παράγοντα μεταξύ διαφορετικών ΚΔ. Η δημιουργία μιας νέας κοινότητας γύρω από ένα ΚΔ έχει τους δικούς της ρυθμούς και το δικό της τρόπο ανάπτυξης σε κάθε ξεχωριστή περίπτωση.

Αυτός είναι ο λόγος που επιλέξαμε να δώσουμε την ευκαιρία στους ανθρώπους του ΚΔ Sarantaporo.gr να εξηγήσουν και να περιγράψουν οι ίδιοι την αξία που βλέπουν στην κοινότητά τους. Έξι μέλη του ΚΔ Sarantaporo.gr εντάχθηκαν στην αποστολή στο Καλέντζι και μοιράστηκαν τις απόψεις, τα συναισθήματα και τις φιλοδοξίες τους με τα μέλη της τοπικής κοινότητας. Και βέβαια, δεν περιορίστηκαν μόνο σε αυτό. Συμμετείχαν, παράλληλα, και στην εγκατάσταση του εξοπλισμού του τοπικού κοινοτικού δικτύου μαζί με τα μέλη της τοπικής κοινότητας Καλεντζίου.

Kalentzi Wireless Community Network Sarantaporo.gr Tzoumakers

"Στην περίοδο της οικονομικής κρίσης η δραστηριότητα αυτή ήταν σαν μια θεραπεία για μας! Μας έδωσε μια δημιουργική διέξοδο», Σάκης Κάτης, συνεργαζόμενο μέλος Sarantaporo.gr.
Σάκης Κατής, Sarantaporo.gr

Κοινοτικό δίκτυο Καλεντζίου

Από τον περασμένο Αύγουστο, το χωριό Καλέντζι έχει το δικό του ασύρματο κοινοτικό δίκτυο! Το ΚΔ Kalentzi είναι "ζωντανό και κλοτσάει", εξυπηρετώντας τους κατοίκους και τους επισκέπτες του χωριού. Είμαστε εξαιρετικά υπερήφανοι που ξεκινήσαμε αυτό το έργο και υποστηρίξαμε μια τοπική κοινότητα να αναπαράγει το έργο μας στην περιοχή τους.

Το δίκτυό τους είναι χτισμένο ως δίκτυο ανοικτής πρόσβασης για όσους επιθυμούν να έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο. Επί του παρόντος περιλαμβάνει τρεις κόμβους που φέρουν πέντε σημεία πρόσβασης συνδεδεμένα στο διαδίκτυο μέσω δύο γραμμών ADSL.

Kalentzi Wireless Community Network Sarantaporo.gr Tzoumakers

Επόμενα βήματα

Τα επόμενα βήματα του νέου κοινοτικού δικτύου θα σχεδιαστούν από την τοπική κοινότητα, ανάλογα με τις ανάγκες και τις δυνατότητές τους. Ένα θετικό σημάδι είναι ότι ήδη υπήρχε κάποιο ενδιαφέρον από τα γειτονικά χωριά για να ξεκινήσει ένα νέο ΚΔ στη γειτονιά τους! (αυτός είναι και ο τρόπος επέκτασης του Κοινοτικού Δικτύου του Sarantaporo.gr: από στόμα σε στόμα, σε κοντινά χωριά).

Γνωρίζουμε από την εμπειρία μας ότι χρειάζεται χρόνος για να διαμορφωθεί μια κοινότητα, καθορίζοντας κοινούς στόχους και προτεραιότητες για την περιοχή. Από την πλευρά μας συνεχίζουμε μέχρι σήμερα να παρέχουμε τεχνική υποστήριξη και κατάρτιση και να οικοδομούμε τη σχέση των κοινοτήτων μας. Αναμένουμε ότι αυτή η αλληλεπίδραση θα μας δώσει πολύτιμες πληροφορίες για τη δυναμική μεταξύ δύο γεωγραφικά διακριτών κοινοτήτων, που μπορεί να είναι η μαγιά για μια μεγαλύτερη εικόνα: πολλά ΚΔ σε ολόκληρη τη χώρα, που διασυνδέονται για να δημιουργήσουν το διαδίκτυο των τοπικών κοινοτήτων.